Асагийн тухай Аяко 2

(үргэлжлэл)

Хамгийн тэнэг санагдсан нь:

"Монгол хэлэнд 受動態 (passive voice) буюу идэвхгүй хэв бага хэрэглэгдэнэ. Ихэнхи тохиолдолд ярьж буй хүн эзэн бие болох 能動態 (active voice) буюу идэвхтэй хэв хэрэглэгдэнэ. Жишээлбэл дэлгүүрт юм худалдаж авах үед японоор "...ийг өгнө үү" гэж хэлж байхад монголоор "...-ийг авъя" гэж хэлнэ. Эсвэл дараах жишээг авч үзье. Ах дүү хоёр хүүхэд чихэр булаалдсан тохиолдолд эцэг эх нь юу гэх вэ? Япон ээж аав бол чихэртэй хүүхдэд あげなさい (өг) гэж хэлэх болов уу. Эсвэл чихэргүйд нь хандаж また買ってあげるから (ээж нь дахиад аваад өгнө) гэж хэлж аргадана. Ямар ч байсан энэ асуудлыг хэн нэг нь あげる、与える буюу "өгөх" замаар шийдэхийг оролдоно.

Харин монгол ээж аав чихэртэй хүүхдэд хандаж хэзээ ч “өг” гэж хэлэхгүй. Эсрэгээр чихэргүй хүүхдэд 取りなさい буюу “ав” гэж хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл чихэртэй хүүхдийг чихрээ сайн дураар хуваалцахад сургах бус, чихэргүй хүүхдийг өөрөө очиж чихэртэй бол, өөрөө очиж ав гэж чиглүүлнэ.　Мэдээж өөр айлын хүүхэд чихэргүй бол монгол ээж аав нар ч гэсэн өөрийнхөө хүүхдэд "өгөөрэй" гэж хэлнэ. Эсвэл том хүүдээ “дүүдээ өгөөрэй” гэж хэлэх тохиолдол ч байна гэх. Гэхдээ эдгээр тохиолдолд "өгөөрэй" гэдэг нь あげなさい буюу "өг" гэж тушаах бус "өгнө үү" гэж хүүхдээсээ гуйж буй хэрэг юм. 

Монголчууд угтаа анчин, нүүдэлчин угсааны ард түмэн тул эрт дээр үеэс өвс бэлчээр, усны сайныг өөрсдөө олохыг зорьж ирсэн. Монголчууд хэрэгтэй юмаа өөрийн биеэр явж олж авах бөгөөд хэн нэгэн өөрсдийнх нь төлөө хөдлөнө гэж харж суухгүй. Харин япон хүмүүс газар тариалан эрхлэх ард түмэн тул газраасаа холдоно гэж байхгүй. Тэнгэр муухай ч тэвчээртэй хүлээхээс өөр аргагүй, цаг агаарын байдлаас ихэд хамаарна. Монголчууд ч гэсэн цаг агаарын байдлаас хамаарах боловч тэнгэр эвгүйрээд удлаа гэхэд нэг газраа байгаад байхгүй, малаа туугаад илүү сайн “нөхцөлтэй” газрын эрэлд гарч нүүнэ.

　　　
Сайхан амьдрал эрэлхийлэн гадаад гарах ч мөн адил. Социализмын үед гадагш гарах хязгаартай байсан боловч ардчилал шинэчлэлээр гадаадад гарах чөлөөтэй болмогц олон хүмүүс харийн оронд хүчээ үзэж байна. Ахлах ангидаа сүмо сурахаар японд ирээд хоёр жилийн дараа сүмо бөхөд гараагаа эхэлж амжилт алдрын оргилд хүрсэн Асашёорүү ч гэсэн 能動態文化 (идэвхитэй соёлын)" түгээмэл жишээ юм.

Гэхдээ та бүхэн монголчуудыг шунал нь буцалж байнга олз омог бодож явдаг ард түмэн гэж бодож бүү эндүүрээрэй. Хүнд эелдэг бөгөөд хүнтэй хуваалцах, найз нөхөдтэйгээ хуваах сэтгэл монгол хүмүүст гүнзгий суусан. Ард түмний ихэнхи нь төвдөөс ирсэн бурхан багшийн сургаалийг шүтэх тул өрөвч нинжин сэтгэлийг дээдлэн хүндэтгэнэ. Тийм сэтгэл хүүхдэд аяндаа суун төлөвшинө гэж монголчууд боддог бөгөөд түүнийг эцэг эх нь хүчлэх хэрэггүй гэж үзнэ. Тэглээ ч гэсэн чихэргүй хүүхдэд ээж аав нь "(булааж ) ав" гэж хэлэхэд чихэртэй хүүхэд чихрээ дуулгавартай хуваалцах нь юутай сонин вэ".

Энэ хэсгийг уншаад ёоо ёооо, юу уншихваа энчдоо... гэгч болсон. Япон хэлэнд "авах" гэсэн утгатай жирийн もらう гэдэг үг байхад "аваарай"-г 取る гэж, тэгэхдээ бүр захиран тухааш хэлбэрт 取りなさい гэж орчуулсан нь хачин. 取りなさい гэвэл зүгээр "аваарай" биш, "ав / булааж ав" гэсэн утгатай болно. Япон ээж, аав нар ч "аваарай" гэх тохиолдолд もらって、もらいなさい、もらっておいで、もらって来て、兄ちゃんに分けてもらって гэж хэлэх байлгүй дээ. Тиймээс монгол ээж, аав нарыг арай ч дээ гэмээр эвгүй дүрсэлжээ.

Бас тэр сүүлийн өгүүлбэр... өөрийнх нь хэлснээр сонин л юм. Хүний гараас тийм өгүүлбэр гарна гэдэг сонин байтугай хачин жигтэй, хачирхалтай юм. Бага байхад ээж, аав "эгчээсээ ав/эгчээсээ аваарай" гэж хэлж л байсан, эгч дээрээ очоод авах юмаа авч л байсан. Эсвэл дүү "авъяа" гээд хүрээд ирэхээр нь өгч л байсан... үүний юу нь сонин гэж? Багадаа хүүхдүүд болсон хойно юм юмыг өгнө өгөхгүй, авна авахгүй гэж булаацалдаж л байсан. Гэхдээ л чихэр печений хувьд ээж "эгчид нь печени өгсөн, очиж аваарай" гэж хэлэхийг Кимүрагийн хэлдэг шиг "эгч чинь өгөхгүй дургүйцнэ, чи харин очиж булааж аваарай" гэж лав ойлгож байсангүй. "Эгч нь дүүтэйгээ хуваалцна, очоод өөрийн хувийг аваарай" л гэж ойлгож байлаа шдээ, өдийг хүртэл...хэхэ. 

Ер нь ямар ч эцэг эх чихэр боовыг хүүхдүүддээ тэнцүү хувааж өгдөг биз дээ. Ээж, аав хажууд байхад ах нь чихэртэй, дүү нь чихэргүй, “ахаасаа өөрөө очиж булааж ав” гэж байх уу? Эцэг эх байтугай, ямар ч монгол хүн хүүхдийг хүний, өөрийн гэж ялгалгүй чихэр боовыг тэнцүү хувааж өгнө дөө. Тиймээс, хүүхдүүдийн өгөө авааны тухайн энэ жишээ эвтэйхэн хэлбэл Монголын хувьд амьдралгүй, тохиромжгүй юм. Эвгүй хэлвэл тэнэг бүдүүлэг доромж юм. Ямар ч байсан монголчуудын сэтгэхүйн тухай Аяко төсөөлөлгүй байгааг харуулна. Нөгөө талаас, энэ хэсэг Кимүрагийн монголчуудын тухай дүгнэлт мэт боловч үнэндээ өөрийнх нь соёлын тухай нэгийг хэлээд өгнө. Япон янз бүрийн зохиол уншиж байхад хүүхдийг алагчилах нь мааааааш жирийн үзэгдэл мэт дүрслэлтэй олон таарна шүү... (Жаахан далийхад, Тунгалар Тамир-ын орос эхнэрийг сана даа)  

 

Сүүлд хэлэхэд, юм болгоныг монголчууд анчин гөрөөчин, нүүдэлчин ард түмэн, япон хүмүүс газар тариалан эрхэлдэг гэж тайлбарлах нь улиг болсон гэх үү, учир дутуу гэх үү...

Асагийн тухай Аяко 1

Сайхан зав гарсан дээр Токиогийн их сургуулйн монгол хэлний багш, монгол судлаач Кимүра Аякогийн “朝青龍　よく似た顔の異邦人” номын тухай нэг хоёрыг нийлүүлж бичье гэж бодлоо. Намар уншаад сэтгэгдлээ бичих гэсэн боловч нааш цааш гүйн ажиллаж, нар жаргахаар орж ирсээр бичиг цаас наадуулж, биш ээ, PC товчлуур балбах зав ер гарсангүй... гэж чухал царай гаргаад яахав. Зав гарсан уу, залхуугаа арай хийж дийлсэн үү гэдэг асуудлыг хойш тавиад гол яриандаа орвол номны нэрийг махчилаад “Асашёорү – япон хүн шиг царайтай ч харь орны хүн” гэж орчуулж болно.

Зохиогч Кимүра Аяко монголд нийт 11 жил амьдарсан бөгөөд Төв номын сангийн өмнө байсан Сталины хөшөө буулгахыг өөрийн нүдээр харсан зэрэг Монголд өөрчлөлт шинэчлэлт дөнгөж эхэлж буй үеээс сурч, судалгаагаа хийн ажиллаж байжээ. Арваад жилийн тэртээ “Тархины тураал” нийтлэлээрээ нэлээд олон хүний дургүйг хүргэж байсан болохоор Аяког мэдэх хүн олон байх. Аса аваргын тухай, ээж аавынх нь тухай, мөн монголчуудын тухай бодол санаагаа энгийн үгээр илэн далангуй бичжээ – гэдэг бол ерөнхий сэтгэгдэл. Уншиж байхад үе үе "hehe", "kkk", "ортой л юм", "онож хэллээ", "тийм биш ээ", "арай ч тийм биш ээ", "арай ч дээ", "за юу гэж солиороод байна аа" гэж бодогдож байснаас миний сэтгэгдэл ерөнхийдөө ойлгомжтой болов уу. Гэхдээ энэ ном бол Кимүра саны хувийн бодол, сэтгэгдэл, дүгнэлт учир тэр бүгдийг нь би эсэргүүцээд юу хийх вэ. Гэхдээ эс эсэргүүцсэн ч бичсэн этгээдий тухай нэгийг бодож, хоёрыг дүгнэнэ ээ.

Хамгийн сонин санагдсан нь Аякогийн дараах дүгнэлт:

... Монгол бөхөд даян аварга, дархан аварга зэрэг цол гуншин байдаг ч “их аварга” гэх цол байхгүй. “Их аварга” гэдэг монголчууд Асашёорүүд зориулж шинээр гаргаж ирсэн цол бөгөөд утгын хувьд “аварга”, “даян аварга”, “дархан аварга” зэрэг монгол бөхийн цолноос дээгүүрт орно. Монгол бөхөд байхгүй ийм мундаг цол Асашёорүүд өгсөн явдал нь монгол түмэн сүмо бөхөд үндэснийхээ бөхөөс илүү хүндлэл үзүүлсэний илрэл мөн...

Энэ дүгнэлт сайнаар хэлбэл “зоримог ”, муугаар хэлбэл… хэхэ... хэлэхээ болилоо, өөрийн блогдоо муу үг бичээд яахав. Нэгд, олон монгол залуучууд хүчээ сорьж буй япон улсын сүмо бөхийг монголчууд хүндэлж, сонирхож үздэг нь үнэн. Гэхдээ тэглээ гээд "японы сүмод монгол бөхөөс илүү хүндлэл үзүүлсэн" хэрэг болохгүй л болов уу. Ер нь монгол бөх, япон бөх хоёрын алийг нь илүү хүндлэх вэ гэсэн харьцуулалт утгагүй санагдана, эрдэмтэн хүн ийнхүү бичсэн нь "арай ч дээ" гэж бодогдоно.

Хоёрт, “их аварга” бол “大横綱”-ийн орчуулга болохыг Кимүра сан мэдэхгүй гэж үү? 大横綱 гэдэг нь 大 буюу “том, их” гэсэн утгатай ханзыг 横綱 буюу "сүмогийн аварга" гэсэн утгатай ханзтай нийлүүлж бүтсэн үг юм. Тиймээс манайхан тэр чигээр нь “Их аварга” гэж маш зөв орчуулсан хэрэг. Жаахан далийхад “ёкозуна” буюу “аварга” гэдэг нь сүмо бөхийн дээд цол боловч нийт барилдааны тоо, хэдэн удаа ялсан зэрэг үзүүлэлтээр тухайн үеийн олон аваргуудаас 大横綱 буюу Их аваргыг албан ёсоор биш боловч тодруулдаг уламжлалтай. Эдогийн үеийн (1603-1868) их аварга гэхээр ихэвчлэн Таниказэг хэлдэг. Шёовагийн үеийн (1926-1989) дөрвөн их аварга бол Фүтабаяма, Тайхоо, Китаноүми, Чиёфүжи нар юм. Харин Хэйсэй үеийн (1989-эдүгээ) их аваргаар Таканохана, Асашёорүү хоёрыг тодруулж байв.

Кимүра сан "их аваргыг” утгын хувьд “даян аварга” болон “дархан аваргаас” дээгүүр цол гэж дүгнэж тайлбарласан нь тэнэг гэх үү, тиймэрхүү гэх үү. Мундаг монгол хэлтэйг нь мэдэх учир хэлний мэдлэгийн асуудал биш гэж бодож байна. Монгол бөхийн цол чимэгний ялгаа, цоллох ёсыг мэдэхгүй юм болов уу гэж цайруулах талаас нэг бодож үзэв. Эсвэл монголчууд япон бөхийг монгол бөхөөс илүү эрхэмлэнэ гэх сонин таамгаа ийм сонин аргументаар батлахыг оролдов уу... гэж хардах талаас ч бас бодож үзэв. Бүү мэд гэхдээ. Ямар ч байсан мангар л дүгнэлт байна. 

Хамгийн сонирхолтой санагдсан нь:

...Би монголд байхдаа байнга монголоор ярьж, монгол хоол идэж, монгол хүмүүсийн дунд байсан атлаа япон хүн шиг аашилж, биеэ япон хүн шиг авч яваад зогсоогүй эргэн тойрныхоо хүмүүсийг хүртэл япон хүн шиг байхыг шаардаж, намайг ойлгож дэмжихийг тулгаж байсан. Тиймээс "чи Япон биш Монголд байна", "нутагтаа харь" гэж найзууддаа хэлүүлж ч хүртэл үзсэн. Миний Монголд уусахыг хүсэх сэтгэл, япон хүн шиг биеэ авч явах хоёр зөрөлдөж буйг би тэр үед яагаад ч юм ойлгоогүй. Тэр бүхэн залуу халуун насны алдаа байсныг одоо ойлгох ч харамсах зүйл алга. Аса ч гэсэн Японд байсан атлаа монгол хүний зангаар авирлаж, япон ёсыг үл тоомсорлож үргэлж Монголд байгаа юм шиг байсан. Тэглээ гээд буруудсан юм алга. Харин ч эсрэгээр сүмо бөхөд гаргаж болох амжилтын оргилд хүрсэн. Би ч мөн адил. Хийе гэсэн бүхнээ хийж, хүрье гэсэн зорилгодоо хүрсэн. Бид хоёр хоёюулаа зөрүүд гэмээр өөрийнхөөрөө байсан, тухайн орныхоо соёлд урсаж уусаагүй... тэглээ гээд буруудсан юм алга л байна...　　

かなりうけた・・。

Би ч гэсэн Аса, Аяко хоёроос үлгэр жишээ авбал амжилтанд хүрэх ч юм билүү...гсн.

Хамгийн тэнэг санагдсаныг дараагийн тэмдэглэлд бичье. Гэхдээ уншаагүй хүмүүс битгий буруугаар ойлгоорой. Монголчуудыг ер нь бол гайгүй сайн магтсан байна лээ. "Япон хүн яаж ажиллаж амжилтанд хүрэхийг бодож байхад монгол хүн яаж юу ч хийхгүйгээр амжилтанд хүрэхийг бодож байдаг" гэх хэсэг бол саваачихна... хэхэ.

Ерөнхийд нь дүгнэбэл Кимүра сан монгол түмний сэтгэлгээ, Асашеорүүгийн байр суурийг аль болох эерэгээр, эвтэйгээр япон хүмүүст ойлгуулья гэсэн сэтгэл нь баярлууштай. Даанч Асаг "сайнаар харуулж" зөвтгөх гэсэндээ нэлээд хэсэгт монгол хүмүүсийг хөөрхөн хийчихсэн, эсвэл хальт гутаачихсан, эсвэл шууд доромжилчихсон байна лээ. "Энэ Аса ганцаараа ийм ярваа биш, монголчууд чинь бүгдээрээ нэг иймэрхүү ярваа байхгүй юу даа" хэмээн учирлан тайлбарлаж "ондоо соёл, заншил бүхий монголчуудыг япончуудад ойлгуулах" байдлаар Асаг өмөөрч байгаа нь ярваа л санагдсан, надад лав.